Sir VivalSurvivalUitrustingGereedschapMessen

Messen

Veiligheid, techniek, metalen, slijpwijzen, onderhoud en meer

Inleiding

Een mes is een onmisbaar stuk gereedschap in elke bushcraft- of
survival-situatie. Het is uiterst veelzijdig en, mits van goede kwaliteit, bijzonder betrouwbaar. Juist die veelzijdigheid en betrouwbaarheid maken een mes de nummer één op mijn lijstje van “essentiële uitrusting voor de wildernis.” Een goed en betrouwbaar mes hoeft bovendien niet duur te zijn.

Mes veiligheid

Iedereen komt dagelijks in contact met een mes, dus je zou verwachten dat iedereen weet hoe je er veilig mee omgaat. Toch zie ik tijdens elke workshop dat heel wat van de deelnemers een fout maakt of zelfs een gevaarlijke handeling uitvoert. Wanneer je een mes gebruikt, ben je niet alleen verantwoordelijk voor je eigen veiligheid, maar ook voor die van de mensen om je heen. Om ongelukken te voorkomen, leggen we hier een aantal basisregels voor veilig gebruik uit.

Behandel je gereedschap met respect.
Gebruik de juiste mindset.

Scherpe messen

Een veilig mes is een scherp mes, en een scherp mes is een voorspelbaar mes. Wanneer een mes stomp is, heb je veel meer kracht nodig om bijvoorbeeld door hout te snijden, en is de kans groter dat het mes vast komt te zitten. Hoe meer je moet forceren, hoe groter de kans dat je uitschiet en jezelf of je omgeving verwondt of beschadigt.

Zorg daarom goed voor je mes: slijp of strop het regelmatig en breng olie aan als je het langere tijd niet gebruikt. Een scherp mes zorgt bovendien niet alleen voor meer veiligheid, maar ook voor een gladder oppervlak en een betere afwerking.

Met respect

Behandel een mes altijd met respect. Laat het niet rondslingeren, en bewaar het nooit zonder schede of foedraal. Zo voorkom je dat het mes verloren raakt of dat iemand zich er per ongeluk aan verwondt. Let ook goed op hoe je het mes uit de schede haalt: zorg ervoor dat je vingers niet over de opening hangen, anders kun je jezelf snijden bij het uittrekken van het mes. Wees daarnaast attent bij het terugplaatsen van het mes in de schede. Kijk goed wat je doet en zorg dat het mes veilig en correct wordt opgeborgen.

Omgeving

Wees bij het gebruik van een mes altijd attent op je omgeving. Zorg ervoor dat je voldoende ruimte hebt om te werken, met minimaal een armlengte afstand rondom je lichaam (360°). Deze zone wordt vaak de “bloedcirkel” genoemd. Als iemand deze zone betreedt, maak die persoon er dan bewust van dat hij of zij beter wat verder weg kan gaan staan, en pauzeer ondertussen je werk.

Loop nooit rond met een mes in je hand. Berg het eerst veilig op in de schede voordat je gaat rondlopen.

Wees bovendien altijd bewust van waar je mes zal belanden als je toch uitschiet. Dit is niet alleen belangrijk voor je eigen veiligheid en die van anderen, maar voorkomt ook dat je je werkstuk beschadigt.

Geef een mes altijd op een veilige manier door: houd de snede naar boven en richt het handvat naar de ontvanger.
Op deze manier bescherm je zowel de persoon die het mes aanneemt als jezelf.

Concentreer je op je werk, laat je niet afleiden door je omgeving. Mocht dit toch gebeuren, berg je mes dan veilig op in z’n foedraal.

Vang nooit een vallend mes! Dit spreekt voor zich.

Gebruik het juiste mes voor een de juiste taak. Je gebruikt toch geen botermes om een steak te snijden? Dan gebruik je ook geen licht vouwmes om te batoneren.

Een goede grip is essentieel. Zo voorkom je dat het mes uit je hand glipt en behoud je meer controle tijdens het gebruik.

Een goede techniek is cruciaal als het om veiligheid gaat.
Maak jezelf bekend met de verschillende technieken en oefen jezelf er in.

Juiste mindset

Luister naar je intuïtie. Als je het gevoel hebt dat je je mes onveilig of op een ongebruikelijke manier gebruikt, is dat waarschijnlijk ook het geval. Kies dan een andere techniek waarvan je zeker weet dat deze veilig is.
Gebruik je mes niet als je vermoeid bent, tenzij het echt niet anders kan. Vermoeidheid vermindert je concentratie en vergroot de kans op ongelukken.
Werk kalm en geconcentreerd. Hoe dieper je het mes in het hout laat snijden, hoe minder controle je hebt over de richting van het mes en hoe meer kracht je moet gebruiken, wat het risico onnodig vergroot. Haast je niet; als je jezelf opjaagt, is de kans op fouten veel groter.

Driehoek des doods

Wees extra voorzichtig met de zone tussen je benen en vermijd het snijden van hout in dit gebied. Zelfs als je voorzichtig bent, kan een onverwachte beweging, zoals een stoot van een voorbijganger, ernstige gevolgen hebben. Aan de binnenkant van je benen lopen slagaders, en als deze worden geraakt, kun je binnen tien minuten doodbloeden.

Snijd daarom altijd naast je benen, voor je benen, of beter nog, sta op als je gaat snijden. Zo verminder je het risico op gevaarlijke verwondingen aanzienlijk.

EHBO

Ik ben ervan overtuigd dat je een mes veilig kunt gebruiken zonder jezelf te verwonden, zelfs gedurende je hele leven. Het draait om je houding en bewustzijn wanneer je in de nabijheid van een mes bent of ermee werkt. Helaas kunnen er toch soms ongelukken gebeuren, bijvoorbeeld door een moment van onoplettendheid of een reflex.

Zorg er daarom voor dat je altijd de nodige EHBO-benodigdheden bij je hebt, zoals pleisters, verbanden en een tourniquet.
Voorbereiding is cruciaal om adequaat te kunnen reageren op incidenten.

Techniek

Een goede techniek gaat hand in hand met een goede veiligheid. Blijf bij de onderstaande technieken en ga zelf niet experimenteren of jezelf in bochten wringen om een bepaalde handeling uit te voeren, het loopt vroeg of laat mis.

Ellebooggreep met volle handgreep of voorwaartse greep

Vanuit de elleboog lemmet schuin op het hout Hand die het hout vast heeft achter de snijhand plaatsen Niet tussen de benen werken (driehoek des doods) Mes in de hand met volle handgreep: Duim over je wijsvinger, niet op de rug van het mes of zijwaarts (op de wijsvinger langs het lemmet) Let op je omgeving. Bij deze beweging ga je opzettelijk uitschieten. Let in het bijzonder op als je als linkshandige naast een rechtshandige persoon komt te zitten. Denk aan de bloedcirkel bij deze techniek. Gebruik de volledige lengte van je lemmet. Varianten: Met steun op de knie Zittend met de benen gestrekt naast je Zittend met de benen gekruist (hangend been in de richting weg van je hout en mes.

Kniegreep

De muis van je snijhand plaats je onder je knie en blijft daar vast zitten. Met je andere niet dominante hand haal je het hout langs je mes. Je werkt dus met de spieren van je niet dominante arm en hand. Dit is een prima techniek als je dominante arm en hand vermoeid zijn. Probeer de volledige lengte van je lemmet te gebruiken door het hout licht schuin langs je lemmet te trekken. Benen voldoende uit elkaar plaatsen zodanig dat je bij een accidentele duw je benen niet samenkomen en je met de tip van je mes niet in je andere been gaat.

Schaargreep of Hefboomgreep

De schaargreep is vaak de moeilijkste techniek om goed aan te leren. Het is een zeer krachtige greep, ideaal voor niet geoefende mensen, hard hout, knopen of om grote stukken hout weg te nemen. Bij deze techniek werk je met de spieren van je borst (de krachtigste van je bovenlijf) en je armen. De techniek gaat als volgt: Maak je klein (schouders naar voor) en plaats je werkstuk en je mes gekruist op je borst met een onderhandse handgreep. Bij de onderhandse handgreep valt je mes of werkstuk niet uit je hand als je deze opent. De snijrichting van je lemmet volgt de richting van je wijsvinger (parallel) zoals afgebeeld. Druk daarna je borst naar voren (schouders naar achteren) terwijl je je ellebogen naar achter trekt. Gebruik hiervoor je volledig lemmet. Je plaatst het stuk van je lemmet het dichtst bij het handvat op je hout. Hoe langer je lemmet is, des de groter je beweging die je kunt maken. Hou tijdens deze beweging je handen op je borst gedrukt. Varianten: Je pols van je snijhand naar buiten draaien. Je gebruikt niet langer de spieren van je borst maar je borst als pivoteer en steunpunt. Deze beweging is minder groot en krachtig maar wel preciezer. Ideaal voor het bewerken van de kopse kant van je hout (het uiteinde van de steel van je lepel, stok, …) Een extra variant voor nog meer precieze en controle is dat je je duim van je andere hand gebruikt om op de rug van je lemmet te duwen en zo hout weg te halen. Een laatste variant leunt eigenlijk meer aan bij de knie greep. Je plaatst je mes op je borst zoals de gewone schaargreep en haalt met je andere hand het hout langs je mes. Deze techniek gebruik ik zelf omdat je in tegenstelling tot de kniegreep de beweging van dichter bij kan observeren.

Borstgreep of Haalgreep

Beter zicht op je snede dan bij de elleboog- of voorwaartse greep. Lange halen zijn hier mogelijk (schaven) maar ook binnenbochten. Bovenarmen tegen je lijf aandrukken (ellebogen naar binnen). Als je je ellebogen om hoog brengt zul je merken dat je mespunt naar je toe kantelt. Dit kan gevaarlijk zijn, let dus op je houding. Je mes stopt automatisch met de snijbeweging op het moment dat de muis van je snijhand je borst raakt. Bij fijne werkstukken je mes rechtop houden om je ander hand te beschermen. Hout plaatsen op je borstbeen, dit kan oncomfortabel zijn. Daarom gebruiken houtsnijders soms een ketting met een lapje leer of een stuk hout om het werkstuk op te plaatsen. Je houdt het hout vast met je niet dominante hand en je plaatst de onderkant (dichtbij het handvat) van je lemmet op het hout. Daarna haal je je mes door het hout richting je borst terwijl je probeert je een deel van je lemmet te gebruiken om te snijden. Blijf op je houding letten en hou die ellebogen tegen je lijf gedrukt. Let hier wel bij op dat je “het volledig lemmet gebruiken” niet té letterlijk neemt, je mes moet blijven rusten op je hout. Indien je tip van je mes voorbij het hout gaat bestaat de kans dat je jezelf kwetst. Varianten: Violin cut (viool snede?) Je gebruikt niet langer je arm om je mes door het hout te halen maar drie vingers van de hand die het hout vasthoudt. Je neemt je hout vast tussen wijsvinger en duim en gebruikt de overige vingers om je andere hand door het hout te duwen. Hier is de lengte van je snede beperkt tot de lengte van die vingers. Dit is een meer gecontroleerde versie van de borst- of haalgreep.

Duimgreep

De duimgreep is een zéér gecontroleerde beweging. Ideaal om beperkt en precies te werken en dus uitermate geschikt voor detailwerk. Je snijbeweging wordt beperkt tot de lengte van je duim. Je gebruikt de duim van je hand die het houdt vasthoudt om je lemmet vooruit te krijgen. Je legt het lemmet op je hout en duwt met de duim van je snijhand op de rug van je mes. Gebruik je snijhand of arm van je snijhand niet, anders ga je de elleboog- of voorwaartse greep toepassen. Let op dat je deze snijbeweging niet gaat doen in de driehoek des doods! Varianten: Gebruik je duim niet langer om te duwen maar als pivoteerpunt.

Schilgreep

Beperkte beweging Zoals je aardappelen schilt met een mes, maar… je duim plaats je niet achter de snede van je mes. Je verplaatst je duim zodat deze niet in je snijvlak komt. Je duim doet het werk. Beperkt in toepasbaarheid: Je hebt een uiteinde aan je hout nodig om je duim te plaatsen. De varianten op deze techniek bieden een oplossing. Voordeel: hand en pols kunnen draaien en je kunt een bolling volgen of vormen. Varianten: Combinatie met borstgreep Je plaatst je duim achter het hout, de kracht komt uit de pols en het samen trekken van de vingers (vuist maken). Deze variant is goed als er geen uiteinde aan je houd is waar je je duim kan tegen plaatsen voor de gewone schilgreep. De blikopenergreep Je plaatst je duim op het hout (zo ver mogelijk van de punt van je mes). De punt van je lemmet komt op het hout, met de punt van je af wijzend. Je draait je hand en je pols naar je toe en de beweging stopt van zelf op het moment dat je wijsvinger het hout raakt.

Stop-cut of Wiebeltechniek

Een stop-cut is een techniek waar je geen hout van je werk afsnijdt, je maakt een inkeping dwars op je houtvezels en voorziet zo een stop voor andere snijtechnieken. Deze techniek wordt vooral toegepast bij decoratief werk. Deze techniek is zeer controleerbaar omdat je eerst je mes zachtjes op de juiste plaats kunt zetten en dan pas kracht toe gaat passen. Je plaatst je mes dwars op de vezelrichting van je werkstuk en brengt druk toe. Bij vers en zacht hout kan het zijn dat je zelfs niet moet wiebelen of wrikken. Mocht dit niet voldoende zijn of je wenst een diepere insnijding, dan kun je je mes wat weg en weer wiebelen in de richting van je lemmet, dus niet zijwaarts. Pas deze techniek niet toe op je schoot of in de driehoek des doods! Varianten: Roltechniek Soms wens je bij een tak of ander rond voorwerp een stop-cut rondom je werkstuk. Omdat dit met de vrije hand en de wiebel techniek niet altijd even evident is. Lees: je mooi haaks op de houtvezels blijft werken. Kun je deze roltechniek gaan toepassen. Het nadeel aan deze techniek is dat deze enkel toepasbaar is op een stuk rond en ook recht hout. Ik gebruik deze techniek vaak als ik paddenstoelen snij op de top van een stukje hout. Net zoals de wiebel techniek halen we geen hout weg. Je plaatst je hout op een vlak ondervlak. Probeer dit niet op je schoot! Plaats daarna je mes dwars op de vezelrichting van je werkstuk en druk lichtjes je mes het hout in. Daarna ga je je hout rollen met je mes, bij harder hout kun je wat weg en weer rollen om de snede dieper te maken. Ga door tot je rondom rond bent gegaan. Let op dat je niet tot helemaal aan de tip van je mes werkt. Als je mes op de ondergrond beland kan je de snede van je mes beschadigen of bot maken.

Batoneren

mlkjmlkjmlkj

merken

houtsnijmessen

betaalbaar: mora, beavercraft

iets duurder maar handgesmeden: hans karlson, belzeboo, karl embrechts, …

bushcraft messen

jachtmessen

metalen

slijpwijzen & vormgeving

onderhoud

handvaten

aangeraden messen
recensies (zie recensies)